Dung môi toluene là gì? 5 công dụng hữu ích của Toluene

Toluene là thành phần quan trọng trong các sản phẩm được sử dụng trong công nghiệp xây dựng, mỹ phẩm và sản xuất nhiên liệu. Là thành phần quan trọng của các chất tẩy rửa sơn mà chúng ta gặp phải thường xuyên.

Hãy cùng QuangTrungChem tìm hiểu Toluene là gì? Một số công dụng của toluene trong công nghiệp sản xuất trong bài viết dưới đây.

Toluene là gì?

Toluene là chất lỏng trong suốt, không màu, có mùi giống benzen. bao gồm một nhóm CH ₃ được gắn vào một nhóm phenyl. 

Toluene là một hợp chất tự nhiên có nguồn gốc chủ yếu từ quá trình dầu mỏ hoặc hóa dầu. Toluen là một hydrocacbon thơm còn được gọi là toluol. Một vài tên gọi thông dụng khác của nó là metylbenzen, anisen và phenyl metan.

Toluene có mùi gì?

Toluene là một chất lỏng không màu, không tan trong nước và có mùi giống với mùi của các chất pha loãng sơn thiner, vv. Hợp chất hữu cơ này dễ bay hơi ở nhiệt độ phòng.

Toluen trong tự nhiên?

Trong tự nhiên, Cùng với benzen và xylene, Toluene có trong dầu thô. Nó cũng là một sản phẩm phụ trong sản xuất styrene. Toluene chủ yếu được sử dụng để tổng hợp benzen và các hóa chất khác, bao gồm các chất màu đồ họa, sơn và dung môi.

Tính chất của toluene

Toluene là một thành viên của nhóm hydrocacbon thơm, nhiều tính chất của nó rất giống với benzen. Tuy nhiên, Toluene phản ứng với các điện di nhiều hơn benzene do nhóm metyl chiếm phần lớn hơn các electron tự do.

Các đồng phân ortho và para của chlorotoluene được hình thành từ một quá trình phức tạp. Toluene được sulfo hóa để tạo ra một loại axit gọi là p-toluenesulfonic và clo hóa bởi  Cl₂ với sự có mặt của FeCl₃ để tạo ra các đồng phân ortho và para.

Bảng tóm tắt một số tính chất của toluene:

Có bao nhiêu liên kết sigma trong toluene?

Vòng benzen bao gồm 12 liên kết sigma và 3 liên kết pi, và nhóm thế, methyl, có 3 liên kết sigma. Do đó, toluen (C6H5CH3) có 15 liên kết sigma và 3 liên kết pi.

Sản xuất toluen

Toluene được tìm thấy tự nhiên trong dầu thô và là một sản phẩm phụ trong quá trình sản xuất xăng. Ngoài ra, nó thu được như một sản phẩm phụ trong sản xuất than cốc từ than đá.

Sản xuất Toluene ở cấp độ công nghiệp là không tốn kém. Nó được tổng hợp theo nhiều phương pháp khác nhau. Ví dụ, phản ứng của benzen với metyl clorua với sự có mặt của nhôm clorua ( axit Lewis ) để tạo ra toluen:

C 6 H 5 H + CH 3 Cl → C 6 H 5 CH 3  + HCl

Công dụng của toluene

Trong các ứng dụng thực tế ngày nay, Dung môi Toluene thường được sử dụng làm dung môi hữu cơ thay cho benzen. Nó cũng là một nguyên liệu hóa học thường được sử dụng và có thể được sử dụng để chế tạo thuốc nổ, thuốc trừ sâu, axit benzoic, thuốc nhuộm, nhựa tổng hợp và polyester, v.v. Một số công dụng của toluen phổ biến nhất bao gồm:

Toluene là tiền thân của các hóa chất khác

Cùng với quá trình tổng hợp benzen và xylene, công dụng của toluene được sử dụng để sản xuất các chất sau:

• Bọt polyurethane
• Trinitrotoluen – Thuốc Nổ TNT
• Thuốc tổng hợp.

Ngành công nghiệp in ấn và các sản phẩm thuộc da

Công dụng của toluene được sử dụng làm dung môi trong nhiều sản phẩm tiêu dùng và được sử dụng trong chất pha loãng sơn.

Là một trong số 5 dung môi ngành sơn, sơn mài, chất pha loãng, keo dán, và được sử dụng như dung môi pha loãng trong quá trình in và tẩy rửa thuộc da.

Toluene có nhiều ứng dụng trong các ngành công nghiệp khác nhau. Hợp chất dễ cháy nổ được gọi là TNT hoặc trinitrotoluene rất quan trọng trong ngành công nghiệp chất nổ.

Pha vào xăng là tăng chỉ số octan.

Đối với động cơ đốt trong, công dụng của toluene có thể tạo ra nhiều năng lượng hơn. Cụ thể, nó làm tăng chỉ số octan của xăng. Chỉ số octan càng cao, nhiên liệu càng ít tiêu hao trong quá trình đốt cháy và cho mức năng lượng cao hơn xăng E95 thông thường. 

Thay thế benzen trong hầu hết các ngành công nghiệp

Công dụng của toluene được sử dụng để thay thế cho benzen. Vì cả 2 đều thuộc họ nhà hydrocacbon thơm và có tính chất hóa lý tương đối giống nhau.

Trong công nghiệp hóa chất, công dụng của toluene chủ yếu được sử dụng để sản xuất benzen và xylene. Các sản phẩm hạ nguồn chính của nó là nitrotoluene, axit benzoic, benzyl clorua, m-cresol, toluene diisocyanate.

Xylene là gì? Tại sao Xylen bị cấm sử dụng?

Trong sản xuất, công dụng của toluene đặc biệt thích hợp cho hai quá trình chiết xuất và tẩy nhờn. Chất pha loãng và dung môi nhựa dùng cho sản xuất sơn, vecni, sơn mài, chất kết dính và mực in và các công thức pha loãng.

Trong mỹ phẩm

Toluene dễ bị clo hóa để tạo ra benzen-chloromethane hoặc benzentrichloromethane, là những dung môi công nghiệp tốt. Nó cũng dễ dàng nitrat hóa để tạo ra p-nitrotoluene hoặc o-nitrotoluene, là nguyên liệu thô cho thuốc nhuộm hoặc saccharin.

Toluene cho phép sơn lên móng tay dễ dàng và mịn màng hơn so với xăng thơm và axeton. Công dụng của toluene cũng có thể dùng làm chất tẩy sơn móng tay với nồng độ cao hơn.

Dung môi trong phòng thí nghiệm

Công dụng của Toluene như một thuốc thử phân tích trong phòng thí nghiệm. Chẳng hạn như dung môi, chất chiết và chất tách và thuốc thử phân tích sắc ký. Đặc biệt là các hợp chất dung môi hữu cơ.

Hóa chất toluene có ảnh hưởng như thế nào đến con người?

Toluene được biết đến như một phần của “Toxic-trio” có nghĩa là “bộ ba chất độc hại” . Gồm formaldehyde một chất bảo quản và dibutyl phthalate một chất giúp sơn bóng cứng.

Các chất này bị cấm ở nhiều nước ngoài nhưng hợp pháp ở Việt Nam nếu nó được liệt kê trong danh sách thành phần.

Công nhân là những người chủ yếu tiếp xúc với toluene. Vì vậy việc nắm rõ tác hại của toluene tới sức khoẻ là điều cần thiết và bắt buộc.

Điều quan trọng nhất là phải biết được các tác hại của toluene khi tiếp xúc thường xuyên trong không khí, hoặc trực tiếp qua da với loại hóa chất này. 

Các tác hại của toluene khi hít phải ở nồng độ cao có thể tác động tiêu cực đến hệ thần kinh trung ương. Các cơ quan đảm nhiệm vai trò lọc như thận, gan, phổi.

Biểu hiện của người khi bị nhiễm độc từ các tác hại của toluene có thể kể đến như:

• Chóng mặt, Mệt mỏi,
• Chân tay bủn rủn, khó đứng vững đi lại bình thường;
• Buồn nôn, khó thở.

Cách xử lý khi bị ngộ độc toluene

Nếu bạn thấy các triệu chứng trên hoặc ai đó có biểu hiện như bị ngộ độc toluene này. Hãy di chuyển nạn nhân đến một khu vực thông gió tốt. Sau đó hãy tìm đến cơ sở y tế ngay lập tức. 

Xét nghiệm máu có thể phát hiện người bị ngộ độc toluen hay không trong khoảng 8 tiếng đổ lại. Toluol sau đó có thể được phân giải và sẽ được loại bỏ khỏi cơ thể.

Người có biểu hiện ngộ độc toluene thường xảy ra ở các khu vực đất hoặc nước bị ô nhiễm, nếu nó vô tình được thải ra ngoài mà không có các biện pháp xử lý.